Danuta Heller

Nowa książka Wiesława Hopa

W lipcu 2020 roku miałam przyjemność otrzymać najnowszą książkę Wiesława Hopa pt. „Długa noc”. Spotkanie z dziełem pisarza okazało się dla mnie niezwykle ciekawą i wymagającą podróżą. Tym bardziej, że czytałam już dwie pozycje z jego twórczości, tj. „O północy w Bieszczadach” i „Przed wyrokiem”. Czytałam też opowiadania pisarza publikowane w naszym czasopiśmie „Kurier Błażowski”. Jestem wdzięczna panu Wiesławowi, że znajduje czas dla naszego czasopisma mając tyle innych obowiązków.

Podróż, którą rozpoczęłam razem z bohaterami powieści, okazała się dla mnie ciekawą przygodą w Bieszczadach. Byłam tam wielokrotnie, ale dałam się urzec opisom Wiesława Hopa – Bieszczady są piękne w każdej odsłonie.

Sięgając po książkę „Długa noc” miałam nadzieję, a nawet pewność, że okaże się dla mnie pasjonującą lekturą, podobnie jak poprzednie książki.

A oto w dużym skrócie treść powieści.

Agnieszka Drozd – atrakcyjna maturzystka – jest zakochana w starszym od niej, tajemniczym mężczyźnie, który nosi dziwne nazwisko Andrzej Dżoń. Dziewczyna zdała maturę i dostała się na wymarzoną medycynę. Ale jej rodzice są przeciwni tej znajomości. Na tym tle pomiędzy matką i córką dochodzi do kłótni. Kilka dni później, gdy Agnieszka wyjeżdża w Bieszczady, rodzice zaniepokojeni brakiem kontaktu z córką wynajmują prywatnego detektywa, Józefa Biesiadę, aby odnalazł dziewczynę i sprowadził do domu. Biesiada dowiaduje się, że Andrzej Dżoń to były przestępca z gangu Brzytwy z Wołomina, który ostatnie lata spędził w kryminale. Ustala, że  oboje z Agnieszką przebywają w hotelu w Polańczyku, ale gdy tam dociera, okazuje się, że Agnieszka została porwana,  a Dżoń w nocy opuścił hotel w wielkim wzburzeniu. W Zielonej Polanie – leśnej posiadłości biznesmena z Sanoka – Biesiada odkrywa zwłoki dwóch mężczyzn oraz ślady, sugerujące, że mogła tam być przetrzymywana Agnieszka. Te informacje można przeczytać na okładce książki.

Biorę książkę do ręki i zwracam uwagę na interesującą okładkę, która nawiązuje do treści kryminału. Twarz kobiety jest tajemnicza, skryta w cieniu. Zapowiada to mroczny charakter powieści.

Książka podzielona jest na 45 rozdziałów, które czyta się lekko, aczkolwiek każdy rozdział trzyma w napięciu.

Jeśli chodzi o bohaterów, żadna postać nie jest tuzinkowa, mdła czy nudna. Józef Biesiada to były policjant, obecnie detektyw. Z policji wyleciał, bo wszedł w drogę nieuczciwemu adwokatowi zajmującemu się odzyskiwaniem kamienic. Macki Łakomego sięgały daleko. Na tyle skutecznie, że Biesiada został zmuszony do rezygnacji z pracy w policji. A wcześniej siedział w areszcie, skąd pomógł mu się wydostać przyjaciel Zygmunt, też policjant. Agnieszka – maturzystka pełna entuzjazmu i ufna niczym pierwsza naiwna z operetki. Zakochana w Andrzeju pierwszą, młodzieńczą miłością.  Tak silną, że pragnęła zginąć razem z nim. Andrzej Dżoń – kryminalista, w którym miłość do dziewczyny wyzwoliła ludzkie cechy. To postać niejednoznaczna, nie wiadomo czy rzeczywiście zginął, czy to tylko realizowany jest kolejny plan policji. Rzadko się jednak zdarza, aby zadeklarowany bandzior budził sympatię czytelnika. Współczuję mu, bo jego los jest z góry przesądzony. Czy zginie w momencie, gdy doświadczył szczęścia? Wychodząc z więzienia pragnął zerwać z przeszłością. Czy w zamian za przywilej życia będzie pionkiem w rękach policji? Żadne z tych wyjść nie jest dobre. To zasługa autora, że Andrzeja można polubić i darować mu przeszłość. Ten zatwardziały bandyta budzi sympatię, bo miłość do dziewczyny go nobilituje. Skoro jest w stanie kochać, nie może być do końca zły.  Jest jeszcze dziewczyna Józefa Biesiady, Marysia, nauczycielka, mentalnie najbardziej przypominająca Sienkiewiczowską Marynię Połaniecką. To kobieta, o jakiej marzy większość mężczyzn – piękna, pewna, lojalna, kochająca. Grozę budzi przerażający, bezwzględny bandzior Brzytwa. To uosobienie zła i występku, nie budzi cienia sympatii, a wręcz odrazę.  Sprawność warsztatowa Wiesława Hopa sprawia, że do Brzytwy można poczuć jedynie antypatię. Jego śmierć jest w pełni zasłużona, choć nie nam sądzić. Przez rozdziały przewijają się postaci złych i dobrych policjantów.  Zdarzają się skorumpowani i przekupni, bywają tacy jak Zygmunt – idealiści, zwolennicy złotego środka. Józef z przyjacielem Zygmuntem wiodą dysputy filozoficzne, co środowisko policjantów zdecydowanie nobilituje – orientują się w Biblii i filozofii. W rzeczywistości policjanci częściej bywają kojarzeni z dowcipami o gamoniowatych stróżach prawa niż z Horacym.

Książka trzyma w napięciu. Akcja toczy się w pięknym krajobrazie bieszczadzkim, który zdaje się zaprzeczać temu, że w takim urokliwym  miejscu istnieje zbrodnia i występek.

Nie umiem pisać recenzji. Mogę stwierdzić jedynie, czy książka mi się podoba, czy nie.

„Długa noc” to świetnie napisany kryminał. Zgadzam się z autorem, który twierdzi:

(...)„z powieściami jest podobnie jak z jedzeniem: albo jest dobrze przyrządzone i smaczne, albo nie. Nie można więc do tego dobudowywać żadnych, zaciemniających wszystko teorii naukowych”. [Wiesław Hop, „Długa noc”, s. 93].

Polecam książkę Wiesława Hopa jako smaczny literacki kąsek.

Danuta Heller

___________

Wiesław Hop, Długa noc. Projekt okładki: Dariusz Krupicki. Wydawnictwo CM, Warszawa 2020, s. 286.

Danuta Heller – absolwentka I LO im. Komisji Edukacji Narodowej w Rzeszowie (1970-1974), klasa z rozszerzonym językiem niemieckim. Studia: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie (1985-1990), Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej. Praca magisterska na temat ,,Biblioteki w Błażowej w latach 1829-1945”. W latach 1982-2017 dyrektor Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Błażowej, a od 1991 roku do chwili obecnej redaktor naczelna „Kuriera Błażowskiego”.

OD REDAKCJI

Nowy numer kwartalnika „ETHOS”

Jerzy Stasiewicz

Głęboka wiara w człowieka w poezji Eligiusza Dymowskiego

Dawno nie trzymałem w dłoniach tak znakomicie opracowanej edytorsko książki jak Cicha dłoń  (Tichá dlaň) Eligiusza Dymowskiego. Wydanie polsko-czeskie, w przekładzie na język naszych południowych sąsiadów. Publikacja zrealizowana w wydawnictwie „Literature & Sciences” w Opavie w 2020 roku. Do wyboru zaczerpięnieto wiersze ze zbiorów poezji Eligiusza opublikowanych w Polsce po 1989 roku. 

Moim marzeniem było zorganizowanie wieczoru autorskiego bronowickiego franciszkanina w Nysie, którego miałem zaszczyt poznać najpierw w wydawnictwach Krakowskiej Konfraterni Poetów, później na żywo już jako uczestnik cyklu misterii: „Zaduszki Poetów”, „Wigilia Słowa”, „Chleb nadziei”, „Tramwaj Poezji”. I na gali wręczania „Świętokrzyskich Gustawów” w 2016 roku w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach, gdzie był członkiem Kapituły, a ja znalazłem się wśród laureatów. Głos Dymowskiego jest silny, bo poeta mówi nie tylko w poezji, ale także jako duszpasterz i przewodnik ziemskiej wędrówki człowieka zagubionego w labiryncie życia, mrokach nocy, niedoborze wody. Obecny czas zarazy mimo ograniczenia w pewnym sensie naszej wolności ukazał sprawy ważne dla człowieka: rodzinę, więź duchową, pomoc sąsiedzką, współistnienie z przyrodą.

Eligiusz Dymowski urodził się na Mazowszu w Sannikach w 1965 roku. Jest wszechstronnie wyedukowanym teologicznie w kraju i za granicą franciszkaninem. Poetą, krytykiem literackim, członkiem wielu stowarzyszeń. Gdzież on na to wszystko znajduje czas? A przecież należy jeszcze dodać pracę dydaktyczną i naukową. Pracował jako duszpasterz w Pińczowie i w Somma Vesuwiana koło Neapolu. A Pińczów to przecież 19 km od Trzonowa, w którym spędziłem 20 lat młodzieńczego życia. W nim nadal mieszkają moi rodzice. W Pińczowie bywałem wielokrotnie, mijałem często młodych zakonników podążających do Kaplicy św. Anny, do kościoła św. Jana Ewangelisty, do budynku dawnego kompleksu paulinów. Może, wśród nich był Ojciec Eligiusz idący spiesznym krokiem do Drukarni Ariańskiej na Mirowie poczuć zapach farby drukarskiej. I ani mnie, ani jemu nie przeszło przez myśl, że spotkamy się dwie dekady później przygarnięci pod skrzydła Euterpe. I będziemy oddawać jej cześć z należnym szacunkiem. Rozumiejąc, że tworzenie poezji to powołanie jak służba Bogu.

Przewertowałem tom wielokrotnie, nad niektórymi utworami popadając w głębszą zadumę. I twierdzę – choć może znajdą się oponenci, że świat według Eligiusza jest otwarty na człowieka z jego zagubieniem w straszliwym pędzie współczesnego świata, zapalczywością zdobywania dóbr doczesnych. Chęcią brylowania na świeczniku. Zakodowaniem, że ja jestem najważniejszy. Oni… są mniej zdolni. Nasila się w utworach bunt wewnętrzny – jak fala sztormowa – po chwili tonowany intymnym dialogiem z rzeczywistością.

Jak bardzo trzeba być człowiekiem 

by móc na nawo się narodzić

w ogrodach myśli

sadzić kwiaty

kolory tęczy

w sny zamienić

i cicho dłonią

brodę gładzić

tak by nie zbudzić

śpiącej muchy

która przykuta

szarym cieniem drzew

czeka na swoją nową zdobycz

samotna głupia i bezbronna

a jednak wyszła

z ręki Boga

Dialogiem z Absolutem. Ten genialny opis, zanurzenie w rzeczywistość, uchwycenie obrazka bliskiego sercu z tą wielowymiarowością świadczy o głębi duchowych przeżyć. Wydaje mi się nawet, że to zapiski codzienności. Nie wykluczam, że Eligiusz Dymowski prowadzi dziennik. Co często w utworach potwierdzają wydarzenia dnia, czasem strzęp wspomnień, zasłyszany głos, rozmowa z cierpiącym, śpiew ptaka. I zwykłe przyznanie się, że czegoś nie wiem:

tak mało w nas umierania  

codzienności

a tak dużo pytań

na które ciągle brakuje odpowiedzi

ile jeszcze trzeba czasu

aby opuścić granice

szczelnie zamknięte

i powędrować

w krainę Nadziei

spróbuj otworzyć

zaciśnięte dłonie

„Spróbuj otworzyć / zaciśnięte dłonie” to nawoływanie do pojednania, zgody sąsiada z sąsiadem, kiedy nieraz zwykła błahostka doprowadziła do tragedii i gniewu trwającego dziesięciolecia. Trzeba było dopiero następnych pokoleń by zmyły gniew ojców już dawno poza ziemską wędrówką, ale z zasianym polem zła. I nie pozwólmy by nieżyjący przemawiali do żywych. Żywi muszą być głusi i wierni własnym przekonaniom, że dobro jak i słowo jest człowiekiem. W utworach Eligiusza podmiot liryczny jest blisko Boga. I czuje się jego obecność niemalże w każdym wersie. Jest tutaj ciągłość sacrum i profanum, z głębią refleksji. Choć widzimy czasem, że między człowiekiem, a naturą nie ma zgodności. Odwieczna walka żywiołów, którą poeta traktuje jako metaforę budowania. Dążności człowieka do nieustannego ubogacania – nie w sensie materialnym czy duchowym – a potrzebnego dla egzystencji. „Człowiek / który nigdy nie odnalazł siebie – nie żyje”. Odnajdujemy siebie poprzez pracę, cele, które wyznaczył nam Stwórca, Ale i dał wolę do podejmowania własnych decyzji, których ciężar przygniótł wielu, a poeta to widzi:

Wczoraj napisał kartkę:

„wiem, że nic mnie tutaj nie trzyma”

i wyszedł przez okno

Z takimi dramatami ludzkimi pewnie nie raz mierzył się jako kapłan i opiekun parafialnej społeczności. Być przewodnikiem dla stada i dodać otuchy tak zwyczajnie po ludzku, by człowiekowi dotkniętemu tragedią samobójczą, bliskiego, chciało się żyć dalej, potrzeba siły wewnętrznej i głębokiej wiary w Stwórcę, który powierzył Eligiuszowi pieczę nad zabłąkanymi, zrozpaczonymi, szukającymi oparcia i nadziei. Ja to wszystko czuję w jego poezji. Eligiusz nie poucza, nie gromi, jak to czyni wielu poetów w sutannie. Staje się partnerem dla odbiorcy. Co przypisane tylko wybitnym, tkniętym palcem bożym, a tu nie mam wątpliwości:

bo jeśli życie    

musi być wędrówką

niech umierają chwile

– narodzą się nowe –

Wówczas będziemy pewni

Że miłość się nie starzeje

Uczyć należy się na takich lirykach. Gdyby ludzie czytali więcej poezji, świat byłby lepszy, jestem  pewien, dużo lepszy. Może czas pandemii pozwoli wielu zastanowić się nad tym, co jest ważne w życiu. A innym sięgnąć po tomik wierszy. Przeczytać choćby jeden i zdobyć się na refleksję. Czy aż tak dużo wymagam? Naprawdę tak dużo? W Cichej dłoni czytelnik odnajdzie dzieciństwo, młodość, rodziców, o których niejednokrotnie zapomniał, nowy sens tego co minęło.

Ogromnym polem poetyckich upraw Dymowskiego są utwory z podróży, których odbył wiele, jak na prawdziwego pątnika przystało. Wędrowca poszukującego siebie w odbiciu przydrożnych głazów, lustrze kałuż, wilgotnej korze drzew, w oczach ludzi spotkanych w drodze. Sięga po motywy starożytne. Odwołuje się do dawnych cywilizacji. Bo przecież stamtąd przyszedł człowiek. Tam powstała wybitna literatura z Homerem na czele. Autorem Iliady i Odysei. Księgi – ponoć na starość ślepca – były dla starożytnych Greków i Rzymian punktem wyjścia i miarą wartości wszelkiej poezji. Grecy uczyli się z nich historii przodków i etyki. Jego wyobrażenia o bogach zasiliły religię grecką. Na heksametrach Homera młodzież grecka uczyła się czytać. Więc nie ma się czemu dziwić, że poeta i ksiądz katolicki sięga do źródła najczystszego, bijącego przez wieki równomiernie wiedzą niewyczerpalną. Ale skłamałbym gdybym literaturę starożytną postawił na miejscu pierwszym. To miejsce w myślach jak i w sercu zajmuje Biblia. Przywołam słowa poety:

Biblio Święta – 

Siostro moich natchnień

Piastunko myśli

Czarodziejko stworzeń

Jakimi słowami

mam dziś nazwać Ciebie

Skoro sam Duch Święty

wyrzeźbił Twe kształty ?

Biblio Święta –

Proroczy dziejopisie Boga

Cieniu wiecznej Jasności

Pocieszycielko smutnych

Towarzyszko samotnych

Przewodniku zabłąkanych

Nie daj wytchnienia moim oczom

pomóż mi otworzyć usta

Niech serce do woli się wypłacze

abyś mogła spokojnie zasnąć

na powiekowym dywanie.

Czy tutaj można cokolwiek polemizować? Czy tylko pełnymi garściami czerpać ze słów Ducha Świętego, z poezji twórców starożytnych, nowożytnych i z poezji Eligiusza Dymowskiego kontynuatora tych tradycji.

Jerzy Stasiewicz

_________________  

Eligiusz Dymowski, Cicha dłoń / Tichá dlaň. Wstęp: Libor Martinek. Przekład: Karolina Ziemka. Projekt okładki: Dušan Žarský. Fotografie z archiwum autora. Wydano nakładem: Literature & Sciences, Opava 2019, s. 186.

Wystawa Edwarda Berlińskiego w Galerii Collage

Kolory mojego życia

Edward Berliński, urodził się w 1946 roku w Zelowie. Jak sam mówi – zainteresowania plastyczne wykazywał już w szkole podstawowej, ale dopiero w dojrzałym wieku postanowił zmaterializować swoje młodzieńcze fascynacje. Po odejściu na emeryturę, za namową żony, zaczął tworzyć pierwsze obrazy.
Początkowo malował głównie do „szuflady”, jednak z czasem postanowił pokazać swoje prace szerszemu gronu odbiorców. Często swoje prace przeznacza na różne aukcje charytatywne organizowane terenie na miasta i gminy Zelów.

W swojej twórczości stosuje różne techniki plastyczne: maluje głównie obrazy olejne, ale nie stroni też od tempery oraz pasteli. Inspirują go tacy malarze, jak: Juliusz, Wojciech i Jerzy Kosakowie, Józef Chełmoński, Tadeusz Makowski czy Julian Fałat. Swoje prace wystawiał w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy w Zelowie (2008 i 2019) oraz w Bibliotekach w Wygiełzowie (2017) i Kociszewie (2018).

Wystawę można oglądać od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-19.00. 

W związku z panująca pandemią osoby korzystające z Galerii zobowiązane są:
– do zdezynfekowania rąk lub nałożenia i używania rękawic ochronnych,
– do stosowania środków ochrony indywidualnej, tj. maseczki na twarz lub przyłbicy ochronnej bądź innych środków zakrywających usta i nos,
– do zachowania dystansu przestrzennego wynoszącego minimum dwa metry i nieprzekraczania wyznaczonych oznakowań.

Finał Angelusa

Literacka Nagroda Europy Środkowej ANGELUS 2020

Wyłoniono 7 książek, które zakwalifikowały się do finału Literackiej Nagrody Europy Środkowej ANGELUS w 2020 roku. Oto one:

• Kapka Kassabova, „Granica. Na krawędzi Europy”, tłum. Maciej Kositorny, Wydawnictwo Czarne (Bułgaria),
• Siergiej Lebiediew, „Dzieci Kronosa”, tłum. Grzegorz Szymczak, Claroscuro Publishing House (Rosja),
• Mikołaj Łoziński, „Stramer”, Wydawnictwo Literackie (Polska),
• Tania Malarczuk, „Zapomnienie”, tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo Warstwy (Ukraina),
• Paweł Piotr Reszka, „Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota”, Wydawnictwo AGORA (Polska), Goran Vojnović, „Moja Jugosławia”, tłum. Joanna Pomorska, Wydawnictwo Akademickie SEDNO (Słowenia),
• Serhij Żadan, „Internat”, tłum. Michał Petryk, Wydawnictwo Czarne (Ukraina).

Nazwisko laureatki bądź laureata tegorocznej edycji Literackiej Nagrody Europy Środkowej ANGELUS poznamy 17 października.