Nowości książkowe
Kwartalnik Historyczny 1/2020
Już jest nowy numer
KWARTALNIK HISTORYCZNY nr 1 (2020) Rocznik CXXVII
SPIS TREŚCI
Marian Dygo, Bernard z Clairvaux, heretycy i poganie. Próba interpretacji listu Bernarda w sprawie krucjaty słowiańskiej w 1147 roku
Anna Penkała-Jastrzębska, Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich
Paweł Hanczewski, Edmund Burke o Rzeczypospolitej. W poszukiwaniu wolności i porządku
PRZEGLĄDY — POLEMIKI — MATERIAŁY
Piotr Węcowski, Przedwojenne listy Aleksandra i Ireny Gieysztorów do Marcelego Handelsmana
ARTYKUŁY RECENZYJNE I RECENZJE
Tomasz Hen-Konarski, Splątana historia rosyjskich i ukraińskich ideologii narodowych w najnowszych syntezach Andreasa Kappelera i Serhiia Plokhy’ego
Tomasz Stryjek, Między sarmacją a dyskredytacją. O rzeczowy obraz Ziem Wschodnich II RP
* * *
Gold in der europäischen Heldensage, hrsg. von H. Sahm, W. Heizmann, V. Millet — Jacek Banaszkiewicz
P. Okniński, Narodziny miasta komunalnego. Struktury ustrojowe, ramy przestrzenne i podstawy gospodarcze Krakowa w XIII wieku — Marek Słoń
A. Marzec, Pod rządami nieobecnego monarchy. Królestwo Polskie 1370–1382 — Tomasz Jurek
Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra, t. 1: Eseje, red. nauk. E. Kizik, S. Kościelak; t. 2: Katalog, red. nauk. P. Paluchowski, A. Larczyńska, M. Płuciennik — Maria Bogucka
M. Salamonik, In Their Majesties’ Service. The Career of Francesco De Gratta (1613–1676) as a Royal Servant and Trader in Gdańsk — Maria Bogucka
J. Kordel, Z Austrią czy z Prusami? Polityka zagraniczna Saksonii 1774–1778 — Dariusz Nawrot
K. Kaźmierska, J. Pałka, Żołnierze ludowego Wojska Polskiego. Historie mówione — Dariusz Jarosz
A. Krakus, No End in Sight. Polish Cinema in the Late Socialist Period — Dorota Skotarczak
IN MEMORIAM
Andrzej Poppe (12 VII 1926 — 31 I 2019) — Adrian Jusupović
Andrzej Kazimierz Banach (14 I 1944 — 7 IV 2019) — Tomasz Pudłocki
KOMUNIKATY
Konkurs im. Profesora Jerzego Michalskiego na najlepszą recenzję naukową z zakresu historii
Sprostowanie od Redakcji „Kwartalnika Historycznego”
LISTY DO REDAKCJI
Sprostowanie — Maciej Janowski
CONTENTS
Rok Leopolda Tyrmanda
Wystartował serwis specjalny portalu polskieradio.pl
Rok Leopolda Tyrmanda
Nawiązując do ogłoszonego przez Sejm RP Roku Leopolda Tyrmanda – z okazji 100. rocznicy urodzin i 35. rocznicy śmierci pisarza – portal PolskieRadio.pl przygotował serwis specjalny poświęcony temu znakomitemu twórcy. Tyrmand.polskieradio.pl to barwna, tak jak jej bohater, multimedialna opowieść o legendarnym pisarzu, publicyście, liderze polskiego ruchu jazzowego, ikonie Warszawy lat 50., kontestatorze PRL-owskiej rzeczywistości.
Serwis Tyrmand.polskieradio.pl podzielony został na pięć głównych części, które obrazują wielowątkowość życia pisarza i rozległość jego artystycznych zainteresowań: „Biografia jak z filmu”, „Kontestator”, „Warszawa”, „Jazz”, „Ameryka”. Każda z tych części to wielogłosowy przewodnik po wybranym temacie, przygotowany zarówno dla osób, które rozpoczynają swoją przygodę z twórczością Tyrmanda, jak też dla znawców i pasjonatów.
– Przyglądamy się uważnie dwóch najważniejszym książkom Tyrmanda: „Dziennikowi 1954” oraz „Złemu”, umieszczając je w kontekście polityczno-społecznego tła epoki. „Zły”, ta bestsellerowa opowieść o „warszawskim Zorro”, to również doskonała okazja do pokazania, jak ważne dla Tyrmanda było jego rodzinne miasto – wyjaśniają twórcy serwisu, którzy przygotowali m.in. mapę Warszawy lat 50., na której nanieśli wybrane miejsca z powieściowej akcji – towarzyszy im dźwiękowa ilustracja w postaci fragmentów zachowanego w archiwum Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa słuchowiska na podstawie „Złego” (do odsłuchania jest również całość tej niezwykłej adaptacji).
O Tyrmandzie opowiadają również osoby, które go znały, czyli m.in. Stefan Kisielewski, Tadeusz Łapicki, Barbara Hoff, Marek Nowakowski i Mary Ellen Tyrmand, czyli trzecia żona artysty. Są też wypowiedzi znawców jego biografii i twórczości. Wśród licznych nagrań wyróżniają się te z udziałem samego Tyrmanda, m.in. z I Festiwalu Muzyki Jazzowej w Sopocie, z Jazz Jamboree ’59, czy zarejestrowane słowa bohatera opowiadającego o swoich zainteresowaniach sportem oraz wspominającego paryskie studia.
Po raz pierwszy w całości opublikowana została rozmowa Andrzeja Szymańskiego z Leopoldem Tyrmandem na temat historii jazzu w Europie i w Polsce. Wywiad – nagrany w październiku 1963 roku – nigdy dotąd nie był emitowany w pełnej wersji.
Przypomniane zostały również ostatnie wywiady przeprowadzone z pisarzem na dwa miesiące przed śmiercią: jazzowa rozmowa Pawła Brodowskiego oraz obszerny komentarz Tyrmanda do własnej twórczości widzianej po latach, jaki ukazał się na antenie Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa.
Mozaikę głosów Tyrmanda i o Tyrmandzie uzupełniają radiowe nagrania książek pisarza: obszerne fragmenty „Wędrówek i myśli porucznika Stukułki", „Dziennika 1954”, „Życia towarzyskiego i uczuciowego”, wspomniana już adaptacja „Złego”.
Całość ilustrują liczne fotografie pochodzące z archiwum rodzinnego Mary Ellen Tyrmand oraz ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego.
Więcej na: tyrmand.polskieradio.pl
XI Konkurs o Kwiat Dziewięćsiła
Pod patronatem Wójta Gminy Tokarnia
XI Ogólnopolski Konkurs Poetycki „O kwiat Dziewięćsiła”, Skomielna Czarna 2020
1. Konkurs organizuje Stowarzyszenie Radia Ain Karim Dobra Fala w Skomielnej Czarnej (gmina Tokarnia, pow. myślenicki, woj. małopolskie).
2. Konkurs ma charakter otwarty i skierowany jest do autorów niezrzeszonych jak również zrzeszonych w związkach twórczych oraz bez podziału na autorów przed debiutem i po debiucie. Uczestnik konkursu musi mieć ukończone 18 lat.
3. Warunkiem uczestnictwa w konkursie jest nadesłanie zestawu trzech wierszy o tematyce dowolnej w czterech egzemplarzach wydruku komputerowego, formatu A4.
Łączna objętość zestawu wierszy nie może przekraczać trzech stron wydruku. Rękopisy nie będą oceniane.
4. W konkursie nie mogą brać udziału autorzy, którzy byli nagradzani lub wyróżniani w poprzednich trzech edycjach konkursowych (2017-2019).
5. Każdy uczestnik konkursu, do obowiązkowego zestawu trzech wierszy o tematyce dowolnej, może dodatkowo dołączyć jeszcze jeden wiersz o tematyce górskiej (w czterech egzemplarzach) w kategorii, O nagrodę Wójta Gminy Tokarnia. Wiersze w tej kategorii będą oceniane oddzielnie.
6. Utwory nadsyłane na konkurs nie mogą być wcześniej nigdzie publikowane ani nagradzane w innych konkursach. Uczestnik konkursu może nadesłać tylko jeden zestaw wierszy w kategorii obowiązkowej oraz wg uznania jeden wiersz w kategorii dodatkowej. W sumie można przysłać maksymalnie 3 (obowiązkowo) + 1 wiersz (nieobowiązkowo), wszystkie w czterech egzemplarzach.
7. Wiersze muszą być podpisane godłem słownym (pseudonimem). Takim samym godłem należy opatrzyć dołączoną do nich zaklejoną kopertę, zawierającą na kartce obowiązkowo następujące dane autora (imię i nazwisko, dokładna data urodzenia(dzień, miesiąc, rok), dokładny adres, telefon, e-mail).
8. Prace konkursowe należy nadsyłać do 30 VI 2020 r.,decyduje data wpłynięcia na adres: Adam Kotoniak, 32-437 Skomielna Czarna 444, z dopiskiem na kopercie: „Konkurs Poetycki”. Na kopercie nie wolno umieszczać nazwiska i adresu zwrotnego nadawcy (uczestnika konkursu).
9. Oceny prac konkursowych dokona jury powołane przez Organizatora.
10. Wiersze autorów podpisane imieniem i nazwiskiem nie będą podlegać ocenie jury.
Wiersze osób poniżej 18. roku życia nie będą oceniane. Uprasza się o dokładne przeczytanie regulaminu. Prace niespełniające wszystkich wymogów regulaminu nie będą oceniane.
11. Organizator nie zwraca nadesłanych tekstów.
12. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpi 10 października 2020 roku. O wynikach konkursu laureaci zostaną powiadomieni telefonicznie lub pocztą elektroniczną. Laureaci konkursu otrzymają okolicznościowe dyplomy.
Po ogłoszeniu wyników konkursu, laureaci mogą być poproszeni o przesłanie nagrodzonych i wyróżnionych wierszy pocztą elektroniczną do Organizatora. Ułatwi to pracę nad redakcją tomiku pokonkursowego (przewidzianego na 2021 rok). Uroczyste podsumowanie konkursu będzie zależne od sytuacji epidemiologicznej w kraju.
13. Organizator zastrzega sobie prawo do publikacji nagrodzonych i wyróżnionych wierszy w tomiku pokonkursowym (wydawanym co trzy lata) oraz w lokalnych mediach bez dodatkowej zgody autorów oraz bez honorarium autorskiego.
14. Zgłoszenie zestawów wierszy do udziału w konkursie oznacza akceptację regulaminu.
Nagroda Literacka Grynia 2020
Nominacje do Nagrody Literackiej GDYNIA 2020
Nagroda Literacka GDYNIA 2020
Rekordowo dużo – bo aż 537 książek – zgłoszono w tym roku do Nagrody Literackiej GDYNIA. Jeszcze nigdy w 15-letniej historii Nagrody tyle tytułów nie ubiegało się o Literackie Kostki. Spośród nadesłanych zgłoszeń Kapituła wybrała 20 książek, po pięć w każdej z czterech kategorii: eseistyka, poezja, proza, przekład na język polski. Ze względu na pandemię koronawirusa SARS-CoV-2 nominacje zostały ogłoszone w mediach społecznościowych oraz na stronie Nagrody.
ESEJ:
Michał Milczarek, Donikąd. Podróże na skraj Rosji, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019.
Paweł Piotr Reszka, Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2019.
Agata Sikora, Wolność, równość, przemoc. Czego nie chcemy sobie powiedzieć, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2019.
Paweł Sitkiewicz, Gorączka filmowa. Kinomania w międzywojennej Polsce, Wydawnictwo Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2019.
Urszula Zajączkowska, Patyki, badyle, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2019.
POEZJA:
Tomasz Bąk, Bailout, Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2019.
Konrad Góra, Kalendarz majów, Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2019.
Monika Lubińska, Nareszcie możemy się zjadać, Dom Literatury w Łodzi, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział w Łodzi, Łódź 2019.
Marcin Mokry, Świergot, Fundacja na Rzecz Kultury i Edukacji im. Tymoteusza Karpowicza, Wrocław 2019.
Joanna Oparek, Mocne skóry, białe płótna, Instytut Mikołowski, Mikołów 2019.
PROZA:
Barbara Klicka, Zdrój, Wydawnictwo W.A.B, Warszawa 2019.
Dorota Kotas, Pustostany, Wydawnictwo Niebieska Studnia, Warszawa 2019.
Katarzyna Michalczak, Klub snów, Wydawnictwo Cyranka, Warszawa 2019.
Wojciech Nowicki, Cieśniny, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019.
Radek Rak, Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli, Wydawnictwo Powergraph, Warszawa 2019.
PRZEKŁAD:
Wawrzyniec Brzozowski, autor oryginału Marcel Proust, W poszukiwaniu utraconego czasu. W cieniu rozkwitających dziewcząt, Wydawnictwo Officyna, Łódź 2019.
Leszek Engelking, autor oryginału Jaroslav Seifert, Księga pocałunków, Wydawnictwo Officyna, Łódź 2019.
Grzegorz Franczak, autor oryginału Giuseppe Ungaretti, Radość katastrof, Wydawnictwo Lokator, Kraków 2019.
Beata Kubiak Ho-Chi, autor oryginału Yukio Mishima, Wyznanie maski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2019.
Piotr Sommer, autor oryginału Charles Reznikoff, Co robisz na naszej ulicy, Wydawnictwo WBPiCAK, Poznań 2019.
Gala Finałowa – ogłoszenie laureatów: 28 sierpnia 2020, Muzeum Emigracji
Czarodziej słów
Anna Błachucka
Czarodziej słów
Książka Jana Zdzisława Brudnickiego „Jeździdło do świata” wydana w 2018 roku przez wydawnictwo „Tomograf” jest dla mnie pozycją przepiękną, o niespotykanej sile „rażenia” duszy ludzkiej.
To duma o wsi silnej mnogością rodziny i sąsiadów, słabej względem wojen i kataklizmów, bezradnej wobec praw kolejnych ustrojów, zaradnej w trudach życia codziennego. To ciekawie podane piękno wszystkiego, co naturalne i pierwsze, ale jednocześnie, niczym złośliwe wirusy pojawiają się: zemsta, zapalczywość i chciwość. Wieś radosna urodzajem i obyczajem, a smutna biedą niezawinioną uczy autora jak nie przegrać własnego życia, ale i jednocześnie uczy dostrzegać tego obok: mądrzejszego, bardziej odważnego, bardziej ciekawego świata. Nieustająca chęć powrotu w swoje strony, objawia się w wielu momentach tej książki. O, tu się przyprowadzi dzieci, żeby zobaczyły, wzięły do ręki, a może i przegryzły żyto, pszenicę, owies, jęczmień... i dalej Pole zostaje, pole ma skowronka, co mu gardełkuje, pole sobie dojrzewa i faluje ku żniwom, tnącym ostrzom. Cała radość z odwiecznego porządku natury, jakiś constans ale pulsujący i żywy, jak życie.
Rentgenologiczna natura autora popychająca do badania intelektualnych uroków człowieka, zwabia go do miasta. Taki niby typowy model „innej epoki”, jak w serialu „Daleko od szosy”, ale nietypowy, sam jeden, osobny. Jedynak literacki – Jan Zdzisław Brudnicki. Taki świadomy, że stwierdza: W obrocie koła wszystko się kończy i nic się nie kończy – bez przerwy poszukuje, zagląda, próbuje, smakuje, gania a nawet węszy, bo żeby świat pokochać, trzeba go najpierw poznać i starać się go zrozumieć. Choćby wojna. Zabijaniem wolność się kończy i zabijaniem zaczyna.
Dla autora najprostsze zdarzenie jest tylko materiałem, z którego montuje niczym z puzzli obrazy kolejnych etapów swojego życia. Tak wiele obrazów, a wszystkie z miłości do świata. Od samego poczęcia dzieją się w człowieku niewidzialne przemiany, których skutki są widzialne. Autor bardzo lubi żyć. Do tej książki wchodzi się tak właśnie, jak do życia. Wiadomo nie od dziś, że każde dzieciństwo i to radosne i to smutniejsze określa całe trwanie człowieka. To w dzieciństwie poprzez beztroską acz twórczą zabawę, próbujemy zaznaczyć swoje zdanie, zdolności, realizować marzenia. Proces stawania się człowiekiem był dla autora czasem fascynującym. Znalazł sposób na podróż do świata. A ponieważ mu się do tego świata bardzo spieszyło, zmontował jeździdło. To najbardziej uczłowieczony rower, jaki znam. Świat widziany z siodełka roweru nie jest zamazany, wszak szybkość nagrywania zależy od siły nóg i chęci autora. Przyspieszenie na zaciekawienie, przystanek na żądanie. Ten szprychowiec ma serce i duszę. Już jest moimi najlepszymi nogami – stwierdza autor. Ten rower dowozi go w konieczne miejsca, objeżdża nieznane zakątki, zajeżdża niespodziewanie w miejsca konfliktów, dojeżdża w ostatniej chwili do ważnych egzaminów, przejeżdża przez błoto, piach, kamienie, strumyki, wydmy leśne, rowy, górki, drogi szutrowe, brukowe, asfaltowe... Ten rower jest niezmiernie wszystkiego ciekawy, wjeżdża w sam środek spraw różnej wagi, radzi sobie z pierwszymi namiętnościami i problemami dojrzewającego człowieka. I o dziwo, to rower ciągle prowadzi. Człowiek staje się tylko paliwem. Spojone z nerwami... autora jeździdło łapie trop, i niczym pies myśliwski bezbłędnie trafia do celu. Czasem wehikuł najzwyczajniej w świecie zmęczy się, a nawet zbuntuje. Wtedy trzeba na popych, a nawet na ramię, trzeba przekonać sprzęt, że warto, że trzeba, że mus to mus. Jeździdło rozumiejące, cierpiące razem z autorem, milczące kiedy trzeba, pamiętające drogi i dróżki. To jednocześnie kamerdyner, lokaj, guwerner i najwierniejszy służący młodego Brudnickego, ale też wehikuł w sam raz dla duchowego wzroku autora.
Chciałoby się tutaj krok po kroku, strona po stronie smakować tych tekstów, chciałoby się na fundamencie tej książki budować swoje wspomnienia. Zajrzyjmy na kolejną stronę książki. Opis wiejskiej zabawy. Mój ojciec był muzykantem, chodziłam z nim na zabawy, a potem już sama czekałam na taki „czyściec”. Tak o wiejskiej zabawie i o tym co się działo obok tej zabawy, ale za jej przyczyną, mawiał mój dziadek. Kto nie przetańczył, nie przeszalał tamtych zabaw, dużo stracił. To zarazem teatr, kino, kabaret, koncert – w reżyserii serca i ciała. I wydaje się, że to wszystko ad hoc, że spontanicznie, czasami nawet bezmyślnie, głupawo. To jednak nie tak. Tańczenie to potrzeba dla ciała i duszy, sterowana muzykantami, którzy wyrośli obok, nie byli zmanierowani szkołami, znający radości i bóle ludzi wsi i okolicy. I tak grali, że aż skrzypce zapłakały, aż akordeony się rozplotkowały, a bębny wprost biły w myśl i wyobraźnię. Podkręcały rytm, reagowały na wszystko, co działo się wokół. Szło wyczuć radość z urodzaju i smutek klęski, zabierało się w wir oberków skrywane uczucia, niespełnione marzenia, udrękę i biedę, przemoc doznaną, odtrącenie konkurów. To najlepszy rodzaj psychoterapii. Tu pasowało wyśpiewać swój ból, wykrzyczeć krzywdę, wyładować złość do krwi czyjejś i własnej. Te bitki i szarpaniny na dworze, w opłotkach były rodzajem rozliczenia i bywało – ukojenia. Po takich przeżyciach ludzie uspakajali się na jakiś czas, bo „odwirowali się” się z nagromadzonych żalów. Zdarte zelówki w zmowie z podłogą przenosiły uczestników w nieodgadnioną dla pióra „nieprzytomność”. Autor tak to ujmuje: „W ciemności, w błocie krew się lała, rany się otwierały, a rosła zaciętość za robotę ponad siły, za biedę, za pohańbienie, za żonę bez miłości, za stanie w kącie w kościele, za sąsiada co podorał miedzę, wypasł koniczynę, podpalił szopę, zabił kurę lub psa, za grad co stłukł pole, za złodziei, za, za, za to, że nie ma ludzkiego życia i nie ma sposobu żeby to przejść”. I dalej, dla porównania wspomnienia z dyskoteki i filharmonii. „...gracze i graczynie...” metodą mocy muzyki starają się zawładnąć ciałem, sercem i duszą człowieka w celu dotknięcia dobra, ale i spróbowania zła i jego okiełznania. Dosłowność przeplatana przenośnią w trwaniu ciągłym, nieskończonym, z przyszpilonymi na moment datami lat ważnych, z zaznaczonymi dużą literą nazwiskami ludzi wyjątkowych. Autor bardzo dobrze czuje się w formie i rytmie tej książki, pisze ją całym sobą, książka jest taka, jak autor i wydaje się, że istniała w umyśle autora już dawno, tylko przekorne pióro zwlekało zbyt długo.
I dojechał autor jeździdłem do miasta, do szkół, do nazwisk wielkich, do ulic szerokich, teatrów znanych, muzyki kształconej, języka „pańskiego”, pędzla kierowanego, dłuta szkolonego. W rozdziale „Jeździdło na skarpie” czytamy: I po próbach trasy na Wolność, Nowolipki, na Miłą, Leszno, Żelazną, Ogrodową, Dzielną, Senatorską, a jakże, gdzie ojciec po raz pierwszy był i nocował u kolegi w czas wojenny i całe życie wspominał film o łodzi podwodnej i niemieckiej, wyruszyłem w dalszy oszałamiający, niewyobrażalny, szeroki jak dawne światło, świetny świat. I kotłowało się w nim to co pierwsze z wykreowanym, to przeżyte z wyuczonym, to namacalne z oglądanym na papierze czy ekranie. I gdyby wybierać przyszło... Ale egzystować trzeba, trzeba nauczyć się po miejsku żyć ze słowa, zdolności zamieniać na pieniądze. Tak by się chciało po dawnemu dzielić się tym, co się ma w sobie dobrego, danego przez Boga, a tu każdy rozum musi chodzić na dwóch nogach, więc coś jeść się musi, gdzieś mieszkać. Dalszy rozwój autora w sferze odbioru wrażeń i tworzenia dróg poznawczych jest generowany przez doświadczenia dzieciństwa i młodości. To rozwijanie w zdania złożone zdań prostych wpisanych, wyrytych w pamięci i wrażliwości młodych lat.
Przyszedł więc czas na całe góry książek, pagóry czasopism, pagórki notatek... I myślenie się ćwiczyło, nabierało formy, jak ciało wyczynowca. I patrzenie się wyostrzało, widziało więcej i przenikało przez przeszkody. I pióro się rozochociło i wyruszyło ku takim osobowościom jak: Zofia Nałkowska, Tadeusz Nowak, Jerzy Zawieyski, Miron Białoszewski czy Fryderyk Chopin. Biografie, szkice, recenzje eseje, felietony – zapraszały do poznawania ludzi i świata. Niejeden tekst autora porządkował, przybliżał, wyjaśniał ten stan współczesny, z którym trudno sobie poradzić, trudno objąć umysłem i sercem. I niejedno jurorowanie wymagało rozważnego „rozczytania” i podania opinii w wersji serdecznej, acz rzetelnej. Wypełnione zrozumieniem zdania dla pierwszych tekstów piszących są jak nadzieja, jak jutrzenka.
Jakim językiem pisze autor? Podobno językiem starego roweru, tak to sam określił. Nie jest więc Brudnicki językowo grzeczny, ani ułożony. Zastane przez niego terminy i pojęcia są niewystarczające, by opisać to, co dzieje się w nim samym. Tworzy więc nowe słowa, nie brak tu także pomysłów na gierki z formą. Czuję tu ponad wszystko wielką swobodę językową właściwą mowie chłopskiej. Przepiękna kreacja literacka pobierająca z mowy polskiej to, co akurat pasuje do wyrażenia uczuć, oceny sytuacji czy opisu. Gwara nadaje kolorytu tym opowieściom, wspomnieniom, czasami spowiedzi nawet. Język literacki nie boi się słów dawnych, zdań całych czy większych fragmentów gwarowych. Na zasadzie wielkiej zgody te dwie formy artystycznego wyrazu uzupełniają się, bądź dopełniają. Słowacki tak kiedyś się wyraził: Chodzi mi o to, aby język giętki, powiedział wszystko, co pomyśli głowa... Książka Brudnickiego jest wspaniałym potwierdzeniem, że istnieje taki „giętki” język i cieszę się, że mogę poprzez taką formę zapisu poznawać myśli autora. Nie zamierzam tu dobierać się do zapisanych treści i tworzyć spojler tej pulsującej biografii, bo celem tej książki nie było pisanie życiorysu. To zapis związku autora z historią, ze słowem, z ludźmi tymi przed i teraz, a może... I nawet trochę w zaświaty, przedświty oświecone, dawne, nowe, pierwsze – pisze jasno autor.
Książka jest zaproszeniem do dialogu, a może bardziej do rozmowy z samym sobą, swoim własnym językiem, według filozofii, którą sam dla siebie człowiek wyprowadził z lat mu danych, z wiedzy wszelakiej i z przeżyć duszy i ciała. Pozostaje mi tylko czekać, aż z tej książki autora „wykręci się” następna, by znowu zagłębić się w lekturze.
Anna Błachucka
Teologia wiersza
prof. Ignacy S. Fiut
Teologia wiersza
Poezja pełni w życiu człowieka wiele funkcji, np. eksponuje przyjaźń, miłość, ale i nienawiść oraz niezgodę. Pełni również funkcje religijne jako wyraz wiary jednostki przybierając formę modlitwy do Najwyższego. Ważne w tej postawie są doświadczenia z okresu młodości, kiedy to formowały się podstawy osobowości człowieka, który często wraca do tych czasów dzieciństwa. Owo postrzeganie korelatu wiary jakim jest byt boży zawsze jakoś łączy się z miejscem urodzenia i dojrzewania człowieka, szczególnie z przyrodą i krajobrazem tego miejsca, w którym rozwijała się umiejętność postrzegania tego naturalnego piękna, ale i chęć nieustannego, pośrednio i bezpośrednio, obcowania z nim. Z taką sytuacją intelektualną i artystyczną łączy się niewątpliwie zawartość poetycka tomu wierszy pt. „Ziemia kamienna” autorstwa Eligiusza Dymowskiego – kapłana, franciszkanina i doktora teologii. Urodził się i wychował w regionie północnowschodnim Polski w okolicach Druskiennik niedaleko rzeki Niemen i Czarnej Hańczy. Od dziecka doświadczał wielokulturowości, wieloreligijności tego regionu, widząc w nim piękno i wzniosłość jako niekłamany wytwór woli bożej, w którym On mu się uobecnia. Działo się tak nawet kiedy podróżował po Polsce i świecie, czy nawiązywał do wybitnych poetów, którzy m.in. inspirowali się podobnymi przeżyciami religijno-estetycznymi, np. Mosze Kulbaka, Zbigniewa Herberta, Bolesława Leśmiana, Adama Mickiewicza, Alberta Camusa, czy Czesława Miłosza i Sylvi Plath.
Kolejne wiersze Dymowskiego inspirowane są głównie poszukiwaniami śladów Boga w bliskim mu świecie, często przyjmujących formy modlitwy i kontemplacji, abstrahujących od paradoksów wiary. Poeta podkreśla, że kluczowe dla życia człowieka są walka o pokój i poczucie istnienia Boga, budzącego nierzadko trwogę, ale i życiodajny szał, bo dla Niego człowiek jest bytem najważniejszym. W wierszu – „W przytulisku Brata Alberta” pisze: twoja dłoń podaje chleb / nie pyta o adres / człowiek jest najważniejszy.
Z kolei w wierszu „Góra błogosławieństw” czytamy: (...) // wspinając się na szczyt / za każdym razem drżysz z przerażenia / święty / od najzwyklejszych spraw. Autor podkreśla, że wiara, by była skuteczna, musi mieć charakter zbiorowy, bo nie zbawia się świata / w pojedynkę. Towarzyszy jej zwątpienie, cierpienie, niepewność, ale i misterium incarnationis, ujawnia miłość bożą i przebaczenie dla grzesznego żywota. Doświadczenie biedy, choroby, ukazuje nam, że do śmierci nigdy nie dorastamy / i nie dorośniemy, a jedynie kamienie dają świadectwo naszego bytowania i towarzyszących mu nadziei, kiedy np. odwiedzamy cmentarze i czytamy epitafia. W wierszu bez tytułu dowiadujemy się: przytul do dłoni kamień / ukoi ból / wykrzyczy go z tobą / nie raniąc nikogo / s ł o w e m.
Dwie kwestie według poety są ważne dla człowieka, czyli widmo Sadu Ostatecznego, ale i kondycja naszej Ziemi. Sąd bowiem stanowi dla wierzącego ostatnią instancję sensownego wyboru życia i perspektywę jego wiecznego istnienia, zaś szacunek dla „matki” Ziemi – „wybranki Boga” – jest zapowiedzią również wiecznego zbawienia ciała. Nasz ziemski byt, pomimo wszelkich jego dokuczliwości i niedogodności, jest przecież „miłosnym darem niebios”. Natomiast słowa i kamienie są dwoma stronami wiary. Życie bowiem przypomina Syzyfowy wysiłek wtaczania kamienia na górę, ale i pogoń za prawdą istnienia oraz nieśmiertelnością, co dobrze ilustrują fenomeny podróży, miłości, modlitwy, pracy kobiet, ale i dialektyki zmiany dnia i nocy. W tej perspektywie ważne dla poety jest studium portretu własnej matki piekącej chleb – dającej nam dar życia.
Patrząc na fizyczny i metafizyczny wymiar oraz przekaz tego tomiku nietrudno nie zauważyć że pozostaje w duże koincydencji z atmosferą obecnych nam czasów, kiedy żyjemy w cieniu „wielkiej zarazy”, która dotyka w wymiarze globalnym wszystkich bez wyjątku i odbiera ludziom nadzieję, że kiedyś się to skończy. Wobec tych traumatycznych doświadczeń i przeżyć, na które nie mamy większego wpływu, zaczynamy rozumieć naszą znikomość w świecie, ale i sens naszego powołania przez Stwórcę. Warto zatem przeczytać tę książeczkę, by znaleźć racje za przekonaniem, że istnienie zawsze ma jakiś sens, a nie jest tylko nieustannym doświadczaniem absurdalności naszej kondycji w świecie.
prof. Ignacy S. Fiut
_______________
Eligiusz Dymowski, Ziemia kamienna. Redak-tor prowadzący i koncepcja graficzna: Janina Osweska. Korekta: Marianna Rant-Tanajewska. Opracowanie graficzne: Arteks Kazimierz Sobecki. Seria Poetycka, nr 2. Wydawca: Fundacja Słowo i Obraz, Augustów 2020, s. 48..
I Turniej Satyryczny o Buławę
Poetariat zaprasza na...
I Turniej Satyryczny „O Buławę Aleksandra Fredry”
Przedmiot i forma zmagań: Napisanie frywolnej bajki w stylu wielkiego mistrza komedyjek oraz wszelkiej rubaszności, jakim był hrabia Aleksander Fredro!
Nie zasypujcie bajek w popiele, nie skazujcie ich na piekielną agonię w ciasnych odmętach szuflad. W związku z nadchodzącą rocznicą urodzin wielkiego mistrza, Poetariat postanowił powołać do życia turniej satyryczny „O Buławę Aleksandra Fredry”.
Utwór musi być napisany wierszem rymowanym i nie może przekraczać 10 stron znormalizowanego maszynopisu. Utwór turniejowy wraz z formularzem zgłoszenia (dostępny na stronie organizatora) należy słać na adres: poetariatv@gmail.com. Do momentu rozstrzygnięcia turnieju utwór nie może być publikowany w indywidualnych publikacjach, almanachach i antologiach oraz prasie.
Termin nadsyłania utworów mija 20 czerwca 2020 roku. Zgłoszone na turniej utwory oceni jury powołane przez Organizatora. Termin rozstrzygnięcia: 15 lipca 2020 roku (rocznica śmierci mistrza).
Nagrodą główną w turnieju jest: Buława, statuetka wg satyrycznego zamysłu artysty rzeźbiarza Tomasza Bohdanowicza (projektodawcy i wykonawcy statuetki) oraz upominki książkowe. Przewiduje się nagrodę specjalną: Kaduceusz polski, płaskorzeźbę w drewnie (za wplecenie wątku historycznego lub / i patriotycznego do utworu).
A więc, Drodzy Literaci!… sięgnijcie zatem do swoich wstydliwie ukrywanych czeluści szuflad i pokażcie głęboko skrywane rubaszne historie lub chwyćcie za pióro i przyjmijcie wyzwanie. Turniej skierowany jest do osób pełnoletnich i ma charakter online.
Organizator ma prawo nie rozstrzygnąć turnieju. Prosimy nie nadsyłać na turniej: wierszy białych oraz poetyckiej i standardowej prozy.
Szukaj
Tłumacz
Menu
Blogi
Pisma Kulturalne
Statystyki
- Odsłon artykułów:
- 1163199
Licznik odwiedzin
 | Dziś | 563 |
 | Wczoraj | 884 |
 | W tygodniu | 4536 |
 | W miesiącu | 4536 |