Mirosław G. Majewski

Uczyć się od mistrzów, czyli jak Majewski z Majewskim

Co jakiś czas, zawsze po 23.00 dzwonię do Janusza Majewskiego, tak zwyczajnie pogadać sobie jak Majewski z Majewskim. „Majewski Majewskiemu”, z taką właśnie dedykacją otrzymałem książkę „Czarny Mercedes” od Pana Janusza.

Jak to się w ogóle zaczęło?

Kilkanaście lat wcześniej poznałem Wiktora Zborowskiego z którym umówiłem się na spotkanie w kawiarence Domu Muzyki I Tańca w Zabrzu, na którego to deskach Krystyna Janda wystawiała swoją „Boską” przy pełnej widowni rzecz jasna.

Gdy tylko wszedłem do kawiarenki zobaczyłem Wiktora samotnie siedzącego przy stoliku, pykającego sobie fajkę, gdy mnie zauważył, powstał, a ja z niedowierzaniem podnosiłem wzrok, jakbym obserwował Empire State Buillding w Nowym Jorku. Witając się z Wiktorem poczułem się przy swoich 176 centymetrach wzrostu niesamowicie niski. Szybko przeszliśmy na ty, pogadaliśmy trochę o polityce, trochę o teatrze, mój syn strzelił nam fotkę, po czym Wiktor musiał uciekać do garderoby. Spektakl się opóźnił jakieś 25 minut, ale zapewne ja nie byłem tego przyczyną. Spektakl był świetny, a oklaskom na stojąco nie było końca.

No i ruszyła zasada domina, namiary na Janusza Majewskiego dostałem właśnie od Wiktora Zborowskiego, który uprzedził pana Janusza, że zadzwoni do niego facet z prośbą o wywiad. I to facet zupełnie nieznany, a jego jedynym atrybutem jest to, że nosi nazwisko... Majewski. I to, ku mojej niezmiernej radości zupełnie wystarczyło. Pierwszy wywiad, którego mi udzielił był, co bardzo sobie cenię, dla „Gazety Kulturalnej”, na której to łamach stawiałem swoje pierwsze kroki.

Mijały laty, pisałem tu i ówdzie, czasem udało mi się zgarnąć jakąś nagrodę w poetyckim konkursie, ku radości mojego mentora Leszka Żulińskiego. Doszło nawet do tego, że zostałem stałym współpracownikiem kwartalnika literackiego, miej więcej w tym samym czasie zachorowałem bardzo poważnie na raka (o czym sporo napisałem). W trakcie leczenie zadzwoniłem ponownie do Janusza Majewskiego z prośbą o kolejny wywiad. Pan Janusz wyraził zgodę, a nasze rozmowy zaczynały zamieniać się w pogaduchy, z jednej strony legendy polskiego kina z trzecioligowym pisarzem ocierającym się o śmierć, co spowodowało że Pan Janusz pocieszał mnie jak tylko mógł, i wręcz zachęcał mnie, aby dzwonić ot tak, aby sobie pogadać, aby podzielić się ze mną swoją witalnością, życiową energią, która we mnie się ledwie tliła. Pozwolę sobie przytoczyć słowa Pana Janusza (lekko je parafrazując, gdyż pamięć jest zawodna): Panie Mirku, nie ma sprawy! Będziemy rozmawiali, ile Pan chce. Od pierwszej rozmowy mam zaufanie do Pana, dlatego przystaję na to bez przymusu, w odróżnieniu od rozmaitych nudziarzy lub idiotek, którzy mnie wkurwiają. Więc bez obaw, zawsze po 23.00 jest OK, a gdyby coś kiedyś przeszkadzało, od razu powiem. Dobrej nocy!

Dlaczego o tym piszę, po pierwsze chcę wyraźnie to powiedzieć, że rozmowy z Panem Januszem miały na mnie uzdrawiający wpływ, były – nie bójmy się tego słowa – błogosławieństwem, a pod drugie po to, aby polecić najnowszą książkę Pana Janusza „Maleńka”, którą wydał mając 90 lat, co jest ewenementem. Dodam, że Janusz Majewski swoją pierwszą książkę opublikował w wieku 70 lat, czym pobił rekord należący do Andrzeja Kuśniewicza (którego twórczością swego czasu był tak zafascynowany, że przeniósł na ekran jego powieść „Lekcja martwego języka”). Wszystko to, co do tej pory napisałem, wskazuje na jedno, warto pisać/tworzyć bez względu na wiek i choroby, warto czytać, szlifować swój warsztat, zabiegać o energetyzujące relacje, jednym słowem uczyć się od mistrzów.

Mirosław G. Majewski

Jerzy B. Sprawka

Szalom Alejchem

`~weata tawo el awotecha beszalom` –

– i ty przyjdziesz do Twoich ojców w pokoju

Nie często się zdarzają w Polsce takie uroczyste momenty jak ten, którego uczestnicy – mieszkańcy Okrzei, Woli Okrzejskiej oraz innych miejscowości w gminie Krzywda – nie kryjąc wzruszenia nagrodzili gorącymi oklaskami. Spontaniczny aplauz społeczeństwa oraz władz powiatu łukowskiego wywołało okolicznościowe wystąpienie obywatela Izraela. Wypowiedziane w języku polskim ciepłe, ze szczerością oddane wyrazy wdzięczności były równie szczerze przyjęte. Niecodzienne zgromadzenie nastąpiło w połowie września 2008 roku przy okazji odsłonięcia pomnika pamięci ufundowanego przez członków rodziny przemawiającego, która mu towarzyszyła. Abram Hurman, nie czuł się obco pośród licznie zebranej ludności. Podkreślił to w swoim wystąpieniu w sposób wzruszający. Wyznał, że niegdyś był mieszkańcem tej tragicznej ziemi. Przeżył dzięki pomocy rodzin polskich i przez to stał się ocalonym, żywym naocznym świadkiem niemieckiego okrucieństwa.

Mała mieścina Okrzeja, administracyjnie należąca do powiatu łukowskiego przez czas swojego historycznego istnienia przechodziła różne koleje losu. Wydaje się, że najchlubniejszym okresem w dziejach oddalonej od głównych szlaków komunikacyjnych i większych ośrodków handlowych osady był czas, kiedy po wygaśnięciu linii męskiej Leśniowolskich i Rostworowskich, drogą porozumień pomiędzy spadkobiercami, dobra przejęła Katarzyna Rostworowska, która wyszła za mąż za starostę mielnickiego Kazimierza Cieciszowskiego herbu Kolumna (Roch, Pierzchała).

Okrzeja wraz z przyległościami (nb. z Wolą Okrzejską)¹, należała do możnego rodu Cieciszowskich. Pradziadek Henryka Sienkiewicza Adam Cieciszowski, który w 1781 roku został dziedzicem Okrzei postanowił wznieść murowany kościół, co w tamtym czasie było nie lada trudnym bo kosztownym  przedsięwzięciem. Końca budowy nie doczekał, zmarł bowiem 1783 roku. Ambitny zamiar męża, dokończenia budowy kościoła powzięła wdowa Teresa z Lelewelów, ciotka Joachima, późniejszego historyka, który będąc dzieckiem bywał częstym gościem w dobrach Cieciszowskich. Aby wyjaśnić szerzej mało znane rodzinne związki należy do powyższego dopowiedzieć kilka ważnych szczegółów.

Otóż syn realizatorki kosztownej budowli sakralnej² Adam Cieciszowski w 1806 roku poślubił hrabiankę (późniejszą babkę H. Sienkiewicza), Felicjannę Rostworowską. Z tego małżeństwa przyszło na świat siedmioro dzieci. Spośród tego licznego rodzeństwa wywodzi się matka przyszłego geniusza literackiego Stefania Cieciszowska, która w 1843 roku poślubiła Józefa Sienkiewicza (herbu Oszyk) – ojca wspomnianego już Henryka.

Powyższy wtręt może się wydać czytelnikowi zbędny do treści, jaką poniżej proponuje autor. Jednakże historyczne przybliżenie – choćby tak bardzo skąpo przytoczone – wydaje się być potrzebne, aby móc zrozumieć patriotyczne postawy obywatelskie, mieszkających na tych ziemiach ludzi. Prostota życia, poczucie wspólnoty dobrosąsiedzkiej, jaka od wieków cechowała różnowierczą ludność tych okolic do dzisiaj budzi podziw i szacunek.

Cechy szlachetnego charakteru mieszkańców Okrzei i okolic najlepiej odda pomieszczona poniżej wypowiedź. Prawdziwość uczuć, empatia i wyrazy wdzięczności zawarte w słowach człowieka, wywodzącego się z narodu, który podobnie jak naród polski miał być unicestwiony na zawsze, przytoczone są w oryginalnym materiale. Na kilku kartkach papieru wyjętych ze szkolnego zeszytu w kratkę pozostał interesujący dokument, mówiący o więzi, braterstwie i wspólnym cierpieniu obu nacji. Po zakończeniu uroczystości A. Hurman wręczył te kartki ówczesnemu księdzu proboszczowi parafii Okrzeja Czesławowi Ciołkowi, którego wysiłek w powstaniu i lokalizacji pomnika jest nieoceniony.³

Wymieniony w przemówieniu, ksiądz profesor Seminarium Duchownego w Janowie Podlaskim Antoni Kresa zasługuje na szerszą charakterystykę, ponieważ jego działalność duszpastersko-społeczna miała wielkie znaczenie nie tylko dla kościoła. Zaraz po objęciu funkcji proboszcza parafii Okrzejskiej w 1929 roku, zainicjował powstanie Kółek Rolniczych. To ksiądz Kresa z upoważnienia ordynariusza diecezji ks. biskupa Przeździeckiego wziął na swoje barki budowę Kopca Henryka Sienkiewicza, który do dzisiejszego dnia przyciąga rzesze miłośników twórczości genialnego pisarza.

Ksiądz Antoni Kresa sypanie Kopca rozpoczął w 1932 roku od poświęcenia ziemi, na której miał powstać kopiec. Po kilku latach prace  ukończono. Uroczystość oddania, znaczącego pomnika pamięci, jakim jest Kopiec, nastąpiła w IV kwartale 1938 roku. O ukończeniu budowy informuje umiejscowiony obecnie u podnóża, a wcześniej na szczycie Kopca kamień z napisem: „H. Sienkiewiczowi – 1938”.

Na ów czas nikt nie przypuszczał, że za niespełna rok spadnie na Polskę brunatno-czerwona szarańcza, że na tych ziemiach rozstrzygnie się ostateczny wojenny los żołnierzy gen. Kleeberga. Ksiądz Antoni od samego początku wojennych zmagań niósł pociechę duchową wiernym, a ocalałym żołnierzom schronienie i doraźną pomoc w uzyskaniu cywilnego odzienia, co dawało im możność dotarcia do rodzinnych domów.

Masy uchodźców powiększały się w nieustającej wędrówce; najpierw z zachodu na wschód, a później po 17 września w odwrotnym kierunku. Plebania stała się miejscem, gdzie szukano pomocy. W miarę możności –  potrzebujący, niezależnie od wyznawanej wiary – pomoc otrzymywali. Dla księdza Antoniego każda istota ludzka stanowiła ważne ogniwo chrześcijańskiego życia.

Kres działalności księdza Kresy, jego dwóch wikariuszy oraz osób zaangażowanych w niesienie pomocy, położył triumfujący okupant niemiecki. Na skutek zdradzieckiego donosu, wysługującego się Niemcom mieszkańca Adamowa doszło do aresztowań. Usilne starania diecezjalnych władz kościelnych o uwolnienie księży nie przyniosły żadnego skutku. Wszyscy księża zostali przez Niemców potraktowani jak zbrodniarze. Część aresztowanych w tym proboszcz ks. prof. Antoni Kresa, wikariusze i osoby świeckie z lubelskiego więzienia na Zamku odesłane zostały do obozu zagłady w Oświęcimiu. Ksiądz Kresa został rozstrzelany w oświęcimskim obozie; los księdza wikariusza Michała Bąkowskiego przeniesionego do obozu w Dachau pozostawał nieznany. Wystarczyło jednak, by łaskawa Opatrzność sprawiła, że mało szerzej znane wspomnienie o. Henryka Marii Malaka z obozu śmierci w Dachau trafiło do rąk piszącego te słowa.⁴ W wydaniu drugim wspomnień zatytułowanych przez o. Malaka Klechy w obozach śmierci⁵ w tomie drugim na s. 605 występuje obok innych, nazwisko ks. Michała Bąkowskiego w niżej przytoczonym fragmencie:

[…]” 5 maja 1945 roku. Pierwsza sobota miesiąca, dzień Niepokalanego serca Maryi. Mszy św. nie udało mi się celebrować do dzisiaj. […] Dzień jest dzisiaj pogodny. Po raz pierwszy mamy od długich dni słońce. Obóz przedstawiający dotąd ponury obraz nabiera kolorów i robi się raźniej na duszach. Tysiące więźniów wylega z zatęchłych baraków na świeże majowe powietrze. Komunikaty radiowe niosą co chwila nowości, lecz...kiedy wreszcie skończy się ta potworna wojna. […] – Wreszcie Amerykany pomyślały o tych tysiącach dogorywającej nędzoty. Uporządkowano jako tako koszary esmańskie i urządzono w nich prowizoryczny szpital na piętnaście mniej więcej tysięcy chorych. […] Zwrócono się zatem do samego obozu, by zgłaszali się pielęgniarze ochotnicy i...

– I ty  zgłosiłeś nas obu.

– Tak. Zresztą zgłosił się i Romek Budniak, i Antoś Majchrzak, i Józio Woźniak, i ks. Piotrowski z Owińsk, i Leoś Michałowski, i Stefcio Flisiak i Michał Bąkowski i Jasio Przydacz i wielu innych, w sumie pięćdziesięciu.” […] (s. 603-605, wytłuszczenie, autor JBS).

Z powyższego tekstu wynika, iż ksiądz Michał Bąkowski doczekał końca wojny w obozie w Dachau i znalazł w sobie jeszcze tyle sił, aby wesprzeć bliźnich znajdujących się w gorszym stanie.

Glob ziemski od zarania depczą, żyjący obok siebie ludzie nikczemni i wielkoduszni. Trudno określić proporcje, stosując matematyczny rachunek prawdopodobieństwa.

 Jerzy B. Sprawka

_______________

¹ Miejsce urodzenia pierwszego polskiego laureata Nagrody Literackiej 1905 r. Henryka Sienkiewicza (1846-1916).

² Dokończenie budowy nadwerężyło stan posiadania rodziny. Powstały trudne do spłacenia długi, co praktycznie zrujnowało posiadany majątek.

³ Po zakończonej uroczystości p. Abram Hurman był gościem ks. Proboszcza Cz. Ciołka, któremu wręczył tekst wygłoszonego publicznie przemówienia. Piszący ten szkic otrzymał zaproszenie do udziału w tej uroczystości, ale na skutek innych obowiązków w tym samym czasie, musiał z zaproszenia zrezygnować. Okrzeję odwiedził w następnym roku (czego dowodzą zamieszczone fotografie). Wówczas rękopis p. Hurmana otrzymał od ks. Cz. Ciołka z przekazem dowolnego wykorzystania.

⁴ Autor otrzymał w darze 2 tomowe wspomnienie od mieszkającego w Toronto bibliofila Henryka Wójcika.

⁵ Dokładna informacja o książce w zamieszczonej na końcu książki w części – „Literatura”.

Andrzej Dębkowski

Nie żyje Milan Kundera

12 lipca br. w wieku 94 lat zmarł czeski i francuski pisarz i eseista Milan Kundera. Urodził się 1 kwietnia 1929 roku w Brnie.

Od dziecka uczył się gry na fortepianie. W 1948 roku ukończył szkołę średnią w Brnie, potem studiował muzykologię i literaturę na Uniwersytecie Karola w Pradze – musiał je jednak przerwać w 1950 roku z powodów politycznych. Ostatecznie w 1952 roku udało mu się skończyć Wydział Filmowy i Telewizyjny Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze, gdzie później pracował jako wykładowca.

Dorastał w czasie II wojny światowej, gdy Czechosłowacja była pod okupacją niemiecką. Od 1948 roku należał do Czechosłowackiej Partii Komunistycznej, ale po dwóch latach został z niej usunięty za działalność antypartyjną. Te wydarzenia zainspirowały go do napisania powieści „Żart”, która była satyrą na życie w komunistycznym państwie i została wydana w 1967 roku. Już rok później z powodu krytyki systemu jego twórczość trafiła w ojczyźnie na czarną listę.

Podobnie jak inni czescy intelektualiści, tacy jak Václav Havel, był zaangażowany w Praską Wiosnę. Tamten okres zakończyła interwencja ZSRR i innych członków Układu Warszawskiego (Polska, Węgry, NRD i Bułgaria) w nocy z 20 na 21 sierpnia 1968 roku. W 1975 Kundera wyemigrował do Francji – najpierw pojechał do Rennes na zaproszenie uczelni, na której wykładał literaturę, a dopiero potem dotarł do Paryża.

W 1979 roku stracił czechosłowackie obywatelstwo po ukazaniu się francuskiego tłumaczenia nieopublikowanej wtedy jeszcze w oryginale powieści „Księga śmiechu i zapomnienia”. Wtedy zakazał przekładów swoich tytułów na język czeski. 

Czeskie obywatelstwo przywrócono Milanowi Kunderze po 40 latach.

W 1984 roku opublikował swoją najbardziej znaną książkę zatytułowaną „Nieznośna lekkość bytu”, która została uznana za arcydzieło literatury światowej. Cztery lata później powieść została zekranizowana, a w rolach głównych – małżeństwa żyjącego w Czechosłowacji właśnie w okresie Praskiej Wiosny – wystąpili Daniel Day-Lewis i Juliette Binoche.

Ostatnią powieścią napisaną w ojczystym języku była „Nieśmiertelność” wydana w 1990 roku.  W następnych latach pisarz nie zezwalał na tłumaczenie na czeski swoich kolejnych książek, a od tego czasu pisał już tylko po francusku.

Swoje powieści Kundera konstruował na podobieństwo muzycznych kompozycji – każdą w siedmiu częściach. „Człowiek, którego wiedzie poczucie piękna, przemieni przypadkowy zbieg okoliczności (...) w motyw, który już pozostanie w kompozycji jego życia. Wraca do niego, powtarza go, zmienia, rozwija – jak kompozytor temat swej sonaty” – napisał w „Nieznośnej lekkości bytu”.

W październiku 1995 roku otrzymał „Medal Za Zasługi” przyznane mu przez prezydenta Havla – odebrała go Hradczanach żona pisarza.

Ostatnią książkę, „Święto nieistotności” Kundera opublikował w 2013 roku. Została napisana po 13. latach milczenia.

Zdjęcie w tekście: https://pl.wikipedia.org/wiki/Milan_Kundera

Andrzej Dębkowski

Zmarła Wiesława Siemaszko-Zielińska

7 lipca br., po ciężkiej chorobie, zmarła Wiesława Siemaszko-Zielińska. Urodzona w Lublinie. Mieszkała w Jeleniej Górze.

Członkini Związku Literatów Polskich Oddziału Dolnośląskiego, Międzynarodowego Stowarzyszenia Polskich Dziennikarzy, Pisarzy i Artystów z siedzibą w Szwecji oraz Stowarzyszeń literackich w Jeleniej Górze. Absolwentka filologii polskiej Uniwersytetu Gdańskiego oraz podyplomowych studiów dziennikarstwa i komunikacji społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Poetka, prozatorka, dziennikarka, pedagog (z II stopniem specjalizacji zawodowej, odznaczona Medalem Komisji Edukacji Narodowej). Autorka wielu tomów poetyckich, książki prozatorskiej, książki publicystyczno-literackiej, książki poetycko-prozatorskiej, cyklu programów literackich w telewizji regionalnej, publikacji w prasie literacko-artystycznej (min. w Okolicach, Dzienniku Bałtyckim, Okolicy Poetów, Kulturze Dolnośląskiej, Kurendzie, Obrzeżach, Kuryerze Jeleniogórskim, Soleckim Peryskopie, Radostowej, Gazecie Kulturalnej, Akancie, Metaforze, Palu, Liście Oceanicznym (w Toronto), Arenie (w Malmö) oraz w Nowinach Jeleniogórskich i Słowie Polskim (tygodnikach regionalnych), jak również w kilkudziesięciu antologiach i almanachach (w tym zagranicznych). Kilkakrotnie prezentowana na antenie Polskiego Radia. Laureatka wielu konkursów poetyckich. Jej utwory tłumaczono na język niemiecki, szwedzki, serbski i ukraiński.

Zdjęcie w tekście: Andrzej Dębkowski

prof. Ignacy S. Fiut

Erupcje twórczości autorskiej

Nieprzypadkowo ten tom poezji stał się dodatkiem do numeru 3(187) 2023 czasopisma „Topos”, gdyż zawarte tam utwory opisują na wybranych przykładach utworów autorów ukazują ich analizy, dzięki którym przybrały taką, a nie inną formę zawierającą cała gamę treści. Książka właściwie stanowi studia utworów wybranych autorów, które zostały poddane zabiegom analitycznym i heurystycznym, ukazujących alternatywne rozwiązania twórcze ich pierwotnych wierszy. Tych transformacji  dokonał autor tego tomu – Stefan Rusin.

Autor dokonał wyboru tekstów poetyckich z różnych kręgów literackich i pokusił się o ich reinterpretacje oraz semantyczne transformacje, ukazując na czym polega otwartość utworu artystycznego i literackiego w ich osobistym i prywatnym odbiorze. Działania te przypominają poniekąd przygotowanie jakiego złożonego dania. Tom otwiera wiersz inspirowany osobą i myślą Demokryta z Abdery pt. „Demokryt z Abdery”, w którym Rusin pisze: „W Egipcie, Atenach, Persji / podziwiałem mądrość prostaczków. // Zgłębiałem też Leukipposa. / Twierdził, że Pełnia i Próżnia / składają się na Byt, że / Pełnia to nieskończona ilość atomów / i cząstek materii, wzajemnie się uderzając / i popychając tworzą w Próżni / nowe światy. Z wirujących otchłani / kosmicznej wyłonił się ludzki umysł / i świadomość / Przyznają mistrzowi, że wszystko się dzieje / z jakiejś racji i konieczności. / Także w nas, aktywność intelektualna / jest procesem materialnym / i atomowym. // Kierowałem się w życiu powściągliwością, / umiarem, rozumem, by dobra duchowe / stawały się we mnie obfitsze i radosne.”

W innym utworze pt. „Carrara” Rusin z kolei tak pisze: „Stąd wywożono dla Michała Anioła / bloki marmuru. Pozostał największy, / wybrany osobiście przez mistrza. / Stoję w ogromnym wyrobisku, maleńki. / Tutaj kiedyś wody oceanu / nasycały ziemię tajemnicą kosmosu.”

I w kolejnych wierszach poświęconych innym autorom Rusin postępuje analogicznie. I tak dokonuje kolejnych erupcyjnych analiz twórczości w wybranych utworach następujących artystów: „Caligula do Cezonii”, „Wyzwoleniec pisze do cesarza Trajana”, „Naoczny świadek”, „Jan Wiklif”, ‘Konstandinos Kawafis”, „Prokurator”, O świętym Franciszku”, „Walt Whitman”, Reiner Maria Rilke”, „Fryderyk Chopin”, „ Martin Heidegger”, „ Franz Kafka do Felicji Bauer”, „O mędrcach”, „Osip Mandelsztam”, Ignacy Jan Paderewski”, „ Do Brunona Schulza”, „Henryk Worcell”, „Jan Twardowski”,  „O Wojciechu Kawińskim”, „Janusz Korczak”, „O Edmundzie Pietryku”, „Jarosław Iwaszkiewicz”, „Bolesław Leśmian”, „ Do Tadeusza Kantora” (itd.), by wspomnieć jeszcze „Alberta Camusa”, „Edwarda Stachurę”,  „Pawła Jasienicę”, „Bohumila Hrabala”, „Leonarda Cohena”, „Witkacego”, „Marca Chagalla”, „Siergiusza Jesienina”,  i wreszcie: „Arthura Rimbauda i Antoniego Kępińskiego.

Jak widać zestaw przywołanych postaci jest niczego sobie, a nawet bardzo zaszczytny. Jednak odnieść można wrażenie, że autor przywołał „wszystkie świętości tego świata”, choć nie mogą one wiele wskórać w aktualnej sytuacji Polski i świata, w którym jest ona usytuowana  we współczesnym świecie zglobalizowanym wielokrotnie .Rządzi się on „pół-„i „ćwierć-prawdami” i jak się mówi, że coś jest” to znaczy tyle, że „coś nie jest”: mówiąc inaczej: wszystko płynie” do świat, z którego ludzi zrobili kloakę.

Należy więc zachować spokój i kultywować postawę godności do ludzi i świat, bo świat nie zginie nigdy, a z ludźmi – to zobaczymy!

prof. Ignacy S. Fiut

_____________

Stefan Rusin, „Bez retuszu”. Wydawca: Stefan Rusin & Instytut Książki, Gdynia – Kraków 2023, s. 96.